H ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΕΛΕΓΧΟΥ ΕΞΟΠΛΙΣΜΩΝ H εξαιρετικά ρευστή και εύφλεκτη κατάσταση που επικρατεί στα Βαλκάνια, απώθησε στο περιθώριο της δημοσιότητας σημαντικές εξελίξεις σχετικές με την εφαρμογή της Συνθήκης για τις Συμβατικές Δυνάμεις στην Ευρώπη (Conventional Forces Europe: CFE) και με συνεχιζόμενες ανάλογες διαπραγματεύσεις, οι οποίες επιδρούν καθοριστικά στους συσχετισμούς στρατιωτικής ισχύος. Του Πάνου Ευαγγέλου Στις 10 Ιουλίου 1992 στο Ελσίνκι και στα πλαίσια της Διάσκεψης για την Ασφάλεια και Συνεργασία στην Ευρώπη (ΔΑΣΕ) εγκρίθηκε η Συνθήκη CFE 1A για τον περιορισμό του στρατιωτικού προσωπικού των 16 κρατών-μελών του NATO, των 5 κρατών που ανήκαν στο Σύμφωνο της Βαρσοβίας πριν καταργηθεί και τριών από τις 8 Δημοκρατίες της πρώην ΕΣΣΔ: αντίθετα το Αζερμπαϊτζάν, η Αρμενία, η Γεωργία, το Καζακστάν και η Μολδαβία δεν συνυπέγραψαν προς το παρόν καθώς εμπλέκονται σε συρράξεις χαμηλής έντασης. H Συνθήκη CFE 1A αποτελεί συνέχεια και στηρίζεται στο πλαίσιο αρχών της Συνθήκης CFE, συνεπώς ισχύει στην περιοχή εφαρμογής της τελευταίας, η οποία δεν περιλαμβάνει σημαντικό τμήμα της Νοτιο-Ανατολικής Τουρκίας. Οι οροφές στρατιωτικού προσωπικού που καθορίζει η Συνθήκη CFE 1A δεν περιλαμβάνουν τις δυνάμεις εσωτερικής ασφαλείας και τις ναυτικές δυνάμεις, αλλά περιλαμβάνουν τις χερσαίες μονάδες άμυνας ακτών που ανήκουν σε ναυτικές δυνάμεις: πάντως οι ετήσιες δηλώσεις ανταλλαγής πληροφοριών θα περιλαμβάνουν το σύνολο του προσωπικού αυτού. H Συνθήκη CFE 1A δεν απαιτεί επικύρωση από τα Κοινοβούλια και τέθηκε σε ισχύ αμέσως μετά την υπογραφή της: κάθε κράτος πρέπει να συμμορφωθεί με την αντίστοιχη οροφή του Πίνακα 1 εντός 40 μηνών ή μέχρι το Δεκέμβριο του 1995. Βεβαίως, το στρατιωτικό προσωπικό ορισμένων χωρών είναι ήδη χαμηλότερο της αντίστοιχης οροφής της Συνθήκης CFE 1A. Το Βέλγιο για παράδειγμα πρόκειται να καταργήσει την υποχρεωτική θητεία το 1994 και θα περιορίσει το στρατιωτικό προσωπικό που εμπίπτει στις διατάξεις της Συνθήκης σε 40.000 επαγγελματίες. Αφότου αποσύρθηκαν οι τελευταίες μονάδες του VII Σώματος Στρατού από το γερμανικό έδαφος την άνοιξη του 1992, το στρατιωτικό προσωπικό των ΗΠΑ περιορίστηκε σε 150.000 περίπου και αναμένεται να μειωθεί περαιτέρω σε 126.000 ή και σε 70.000 σύμφωνα με άλλες πηγές. H οροφή για τις Καναδικές δυνάμεις είναι εντελώς συμβολική, καθώς το σύνολο του προσωπικού των 5.500 θα αποσυρθεί μέχρι τέλους του 1994. Φυσικά η Ρωσία και η Τουρκία μπορούν να διατηρήσουν πρόσθετο στρατιωτικό προσωπικό στα εδάφη τους που δεν υπάγονται στους περιορισμούς των Συνθηκών αυτών. Ειδικά για την Τουρκία η οροφή είναι εντυπωσιακά υψηλή, όταν για το σύνολο της επικρατείας της το υπαγόμενο προσωπικό είναι από 530.000 έως 580.000 σύμφωνα με διαφορετικές πηγές. Για την Ελλάδα το αντίστοιχο προσωπικό είναι περίπου 133.000. Στο μεταξύ η αρχική Συνθήκη CFE επικυρώθηκε από την Ελληνική Βουλή στις 28 ΜαΪου 1992 και δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως στις 19 Ιουνίου. Τα συμβαλλόμενα κράτη αντάλλαξαν στοιχεία για τα διαθέσιμα οπλικά συστήματα που καλύπτει η Συνθήκη CFE κατά την υπογραφή της στις 19 Νοεμβρίου 1990 και διόρθωσαν τα στοιχεία αυτά 90 μέρες αργότερα, όπως προβλέπει το Πρωτόκολλο επί των Γνωστοποιήσεων και της Ανταλλαγής Πληροφοριών: τα τελευταία στοιχεία για την Ελλάδα και την Τουρκία παρουσιάζονται στον Πίνακα 2. O Πίνακας 3 παρουσιάζει συνοπτικά στοιχεία για Βουλγαρία, Ρουμανία και Ουγγαρία: η τελευταία περιλαμβάνεται λόγω του κινδύνου μελλοντικής εμπλοκής για την περιοχή της Βοϊβοντίνα. H Συνθήκη CFE επρόκειτο να τεθεί σε ισχύ 10 μέρες μετά την κατάθεση των εγγράφων επικύρωσης από το σύνολο των συμβαλλομένων κρατών στην Ολλανδική Κυβέρνηση που ορίστηκε ως Θεματοφύλακας. Εντός 30 ημερών από την έναρξη ισχύος τα συμβαλλόμενα κράτη υποχρεούτο να επαναλάβουν την ανταλλαγή πληροφοριών, κοινοποιώντας ταυτόχρονα την υποχρέωση μείωσης (reduction liability) που προκύπτει με την αφαίρεση της οροφής από τον αριθμό διαθέσιμων οπλικών συστημάτων κατά κατηγορία: ο αριθμός αυτός είναι ο μεγαλύτερος από εκείνους που δηλώθηκαν μετά την υπογραφή και μετά την έναρξη ισχύος της Συνθήκης CFE. Έτσι σύμφωνα με τα στοιχεία του Πίνακα 2 η Ελλάδα υποχρεούται να αποσύρει τουλάχιστον 144 άρματα μάχης και 30 συστήματα πυροβολικού, ενώ η Τουρκία τουλάχιστον 28 άρματα: στις υπόλοιπες κατηγορίες εξοπλισμού που περιορίζει η Συνθήκη (Treaty Limited Equipment: TLE) δεν απαιτούνται μειώσεις καθώς οι οροφές υπερβαίνουν τον αριθμό διαθέσιμων συστημάτων. Σύμφωνα με το 'ρθρο VIII, Παράγραφος 8 της Συνθήκης CFE, είναι δυνατή η ελάττωση της υποχρέωσης μείωσης ενός συμβαλλομένου κράτους εφόσον αυξηθεί ισόποσα η υποχρέωση μείωσης των υπολοίπων κρατών της αντίστοιχης ομάδας: ακριβώς η διάταξη αυτή επιτρέπει την παραχώρηση αποσυρομένων συστημάτων από ορισμένα κράτη-μέλη του NATO στα υπόλοιπα. Ενδεικτικά οι ΗΠΑ, Ολλανδία και Γερμανία παραχωρούν στην Ελλάδα 916 άρματα μάχης: εφόσον αυτά προέρχονται από τις υποχρεώσεις μείωσης των αντιστοίχων κρατών, η υποχρέωση μείωσης της Ελλάδας αυξάνεται ισόποσα. Προφανώς η Ελλάδα θα αποσύρει παρωχημένα άρματα M47 και M48. Ανάλογα ισχύουν για τα συστήματα πυροβολικού της Ελλάδας και τα άρματα μάχης της Τουρκίας. Αντίθετα στις υπόλοιπες κατηγορίες η παραχώρηση TLE προερχομένων από τις υποχρεώσεις μείωσης των υπολοίπων κρατών-μελών του NATO δεν δημιουργεί πρόσθετες υποχρεώσεις μείωσης στην Ελλάδα και την Τουρκία, εφόσον δεν υπερβαίνονται οι αντίστοιχες οροφές. Ειδικά για την Ελλάδα, η παραχώρηση σημαντικού αριθμού Τεθωρακισμένων Οχημάτων Μάχης (Armoured Combat Vehicle: ACV) αναμένεται να δημιουργήσει υποχρέωση μείωσης. H κύρια μέθοδος μείωσης των TLE είναι η καταστροφή, ωστόσο για διάφορες κατηγορίες υπάρχει δυνατότητα μετασκευής για μη στρατιωτικούς σκοπούς, στατικής έκθεσης, χρήσης ως επιγείων στόχων και, στην περίπτωση των μάχιμων αεροσκαφών και των εξειδικευμένων επιθετικών ελικοπτέρων, χρήσης για εκπαιδευτικούς σκοπούς στο έδαφος: οι σχετικές διαδικασίες περιγράφονται αναλυτικά στο Πρωτόκολλο επί των Μειώσεων. Επίσης συγκεκριμένοι τύποι εκπαιδευτικών αεροσκαφών με ικανότητα μάχης του πρώην Συμφώνου της Βαρσοβίας μπορούν να αφοπλιστούν σύμφωνα με το Πρωτόκολλο Αναταξινόμησης Αεροσκαφών, ενώ είναι δυνατή η μετατροπή των επιθετικών ελικοπτέρων πολλαπλού ρόλου σε ελικόπτερα υποστήριξης μάχης κατά το Πρωτόκολλο Ανακατάταξης Ελικοπτέρων. H μοναδική εναλλακτική δυνατότητα μείωσης είναι ο παροπλισμός (decommissioning) κατά το 'ρθρο IX: στην περίπτωση της Ελλάδας και της Τουρκίας τα όρια παροπλισμένων TLE είναι 200 άρματα μάχης, ACV ή συστήματα πυροβολικού και 50 μάχιμα αεροσκάφη ή επιθετικά ελικόπτερα. H Τουρκία δήλωσε 200 παροπλισμένα άρματα μάχης, πιθανότατα M47. H Ελλάδα δήλωσε επίσης 154 άρματα μάχης AMX-30 εκτός υπηρεσίας: ωστόσο δεν είναι γνωστό εάν αυτά υπάγονται στο 'ρθρο IX ως παροπλισμένα ή στο 'ρθρο III, Παράγραφος 1(E) ως ανακαινιζόμενα για εξαγωγή και διατηρούμενα προσωρινά στην περιοχή εφαρμογής της Συνθήκης. Στην τελευταία περίπτωση μπορεί να υποτεθεί πως τα άρματα αυτά προορίζονται για αναβάθμιση σε AMX-30B2 και μεταβίβαση στην Κυπριακή Εθνοφρουρά, ενώ η Ελλάδα θα μπορεί να διατηρήσει 200 παροπλισμένα άρματα, ACV ή συστήματα πυροβολικού. Επισημαίνεται πως η Συνθήκη CFE δεν περιορίζει τα TLE των οργανισμών ενός συμβαλλομένου κράτους που κατά το 'ρθρο XII _...είναι σχεδιασμένοι και διαρθρωμένοι να εκτελούν αποστολές εσωτερικής ασφαλείας σε καιρό ειρήνης και οι οποίοι δεν είναι διαρθρωμένοι και οργανωμένοι για χερσαίες επιχειρήσεις εναντίον εξωτερικού εχθρού..._, με εξαίρεση τα ACV: για τα τελευταία υπάρχει όριο 1.000 ACV ή 600 για τα συμβαλλόμενα κράτη των πλευρικών περιοχών του 'ρθρου V στα οποία περιλαμβάνονται η Ελλάδα και η Τουρκία. Μετά το όριο αυτό, τα ACV υπολογίζονται ως διαθέσιμα TLE και υπόκεινται σε μείωση εφόσον υπερβούν την οροφή. Βεβαίως τα TLE των οργανισμών εσωτερικής ασφαλείας υπόκεινται στις υποχρεώσεις ανταλλαγής πληροφοριών: η Ελλάδα δήλωσε πως διαθέτει σε ανάλογους οργανισμούς 155 άρματα μάχης, 89 ACV και 153 συστήματα πυροβολικού. Με δεδομένες τις Ελληνικές θέσεις για τα καθεστώτα στρατικοποίησης των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου, μπορεί να υποτεθεί πως τα παραπάνω συστήματα βρίσκονται στα νησιά Μυτιλήνη, Χίο, Σάμο και Ικαρία. H απουσία δήλωσης TLE των Τουρκικών οργανισμών εσωτερικής ασφαλείας προκαλεί κατάπληξη, αλλά εξηγείται: το κύριο πεδίο δράσης της πανίσχυρης Τουρκικής Στρατοχωροφυλακής είναι η περιοχή των Κούρδων, η οποία βρίσκεται στο τμήμα της Τουρκίας που εξαιρείται από τις διατάξεις της Συνθήκης CFE. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι ορισμοί των όρων της Συνθήκης CFE και ειδικά των διαφορετικών κατηγοριών TLE: επιπλέον των γενικών ορισμών TLE στο 'ρθρο II, το Πρωτόκολλο επί των Υφισταμένων Τύπων Συμβατικών Όπλων και Εξοπλισμών καταγράφει το σύνολο των συγκεκριμένων τύπων που υπόκεινται στους περιορισμούς της Συνθήκης, καθώς και αυτών που εξαιρούνται. Ακολούθως συνοψίζονται οι σημαντικότεροι ορισμοί και οι τύποι που καλύπτουν. _ 'ρματα μάχης θεωρούνται τα ερπυστριοφόρα τεθωρακισμένα οχήματα μάχης απόβαρου τουλάχιστον 16,5 μετρικών τόννων, τα οποία είναι εξοπλισμένα με πυροβόλο διαμετρήματος τουλάχιστον 75mm δυνάμενο να περιστρέφεται κατά 360ψ. Τα τροχοφόρα οχήματα που πληρούν τα υπόλοιπα κριτήρια θα υπάγονται επίσης στην κατηγορία των αρμάτων μάχης: προς το παρόν, αυτό ισχύει αποκλειστικά στην περίπτωση του τροχοφόρου οχήματος 8X8 τύπου B-1 CENTAURO του Ιταλικού Στρατού. _ Τα ACV περιλαμβάνουν Τεθωρακισμένα Μεταφοράς Προσωπικού (Armoured Personnel Carrier: APC), Τεθωρακισμένα Οχήματα Μάχης Πεζικού (Armoured Infantry Fighting Vehicle: AIFV) και Βαρέως Οπλισμένα Οχήματα Μάχης (Heavy Armament Combat Vehicle: HACV). _ APC θεωρούνται τα τεθωρακισμένα οχήματα που είναι σχεδιασμένα και εξοπλισμένα για να μεταφέρουν μια ομάδα μάχης πεζικού, ενώ ο ενσωματωμένος ή οργανικός οπλισμός τους είναι διαμετρήματος μικρότερου των 20mm. Οι τύποι APC της Ελλάδας είναι M59, M113 και ΛΕΩΝΙΔΑΣ, ενώ της Τουρκίας είναι M59, M113 και V150S. H Ελλάδα θα πρέπει να δηλώσει τα οχήματα τύπου MT-LB που πρόκειται να παραχωρήσει η Γερμανία. Στην κατηγορία αυτή υπάγονται επίσης η έκδοση μεταφοράς προσωπικού του AIFV της FMC που παράγει κατόπιν αδείας η FMSS για τον Τουρκικό Στρατό κατόπιν παραγγελίας 850 οχημάτων, καθώς και τα τροχοφόρα τύπου BTR-60 που παραχωρεί η Γερμανία: από αυτά όμως θα δηλωθούν μόνον όσα θα σταθμεύουν στο τμήμα της Τουρκίας που περιλαμβάνεται στην περιοχή εφαρμογής της Συνθήκης CFE. Στο Πρωτόκολλο επί των Υφισταμένων Τύπων αναφέρεται ως APC ο τύπος M3A1: εφόσον πρόκειται για το ημιερπυστριοφόρο του B' Παγκοσμίου Πολέμου, όπως είναι πιθανότατο, τότε μόνον η Τουρκία ή και η Ελλάδα θα μπορούσαν να δηλώσουν το μουσειακό αυτό όχημα για να δικαιολογήσουν την απαίτηση υψηλών οροφών στην κατηγορία APC, καθώς διέθεταν σημαντικούς αριθμούς οχημάτων του τύπου σε αποθήκευση. Πρέπει να τονιστεί πως η Συνθήκη CFE δεν περιορίζει τα ασθενοφόρα APC, ούτε τα οχήματα που προσομοιάζουν με APC: αυτά ορίζονται ως τεθωρακισμένα οχήματα στηριζόμενα σε κοινό πλαίσιο και εξωτερικά παρόμοια με APC, αλλά χωρίς δυνατότητα μεταφοράς ομάδας μάχης πεζικού από κατασκευής ή κατόπιν μετασκευής. Σύμφωνα με το Πρωτόκολλο επί των Υφισταμένων Τύπων, στα προσομοιάζοντα με APC τεθωρακισμένα οχήματα ανήκουν η έκδοση Σταθμού Διοίκησης (CP) του M59 και 21 εξειδικευμένες εκδόσεις του M113 όπως οι CP, M901 I-TOW με εξοπλισμό κατευθυνομένων αντι-αρματικών βλημάτων, Ελέγχου Βολής Πυροβολικού (ARTFC), Παρατήρησης Πυροβολικού (ARTOBS), Προωθημένου Ελεγκτή Αέρος (FACONT), Ελέγχου Βολής Όλμων (MORTFC), μεταφοράς όλμων M106 των 4,2 in (107mm) ή 81mm και M125 των 81mm. Ανάλογες εκδόσεις των οχημάτων τύπου MT-LB εξαιρούνται από τους περιορισμούς της Συνθήκης CFE, ενώ τα οχήματα αυτά μπορούν να μετατραπούν σε προσομοιάζοντα με APC οχήματα τύπου MT-LB-AT. Τέλος προσομοιάζοντα με APC τεθωρακισμένα οχήματα θα θεωρούνται ορισμένες εκδόσεις του BTR-60, τα 48 AIFV με σύστημα βλημάτων TOW και τα 150 AIFV μεταφοράς όλμων της Τουρκίας. _ AIFV θεωρούνται τα τεθωρακισμένα οχήματα που είναι σχεδιασμένα και εξοπλισμένα για να μεταφέρουν μια ομάδα μάχης πεζικού, στην οποία παρέχουν συνήθως δυνατότητα χρήσης του ατομικού οπλισμού τους υπό την προστασία της θωράκισης, ενώ ταυτόχρονα διαθέτουν ενσωματωμένο ή οργανικό πυροβόλο διαμετρήματος τουλάχιστον 20mm και σε ορισμένες περιπτώσεις σύστημα εκτόξευσης κατευθυνομένων αντι-αρματικών βλημάτων. H Ελλάδα δήλωσε 96 AIFV τύπου AMX-10P, ο αριθμός των οποίων υπολογιζόταν σε 140: στην κατηγορία αυτή θα πρέπει επίσης να δηλωθούν τα οχήματα τύπου BMP-1 που παραχωρεί η Γερμανία και τα ΛΕΩΝΙΔΑΣ II εφόσον εξοπλιστούν με πυργίσκο πυροβόλου των 25mm. Στην κατηγορία AIFV ανήκουν τα 650 οχήματα που κατασκευάζει η FMSS για τον Τουρκικό Στρατό, με πυργίσκο πυροβόλου των 25mm. Ωστόσο δεν υπόκεινται στους περιορισμούς της Συνθήκης CFE τα προσομοιάζοντα με AIFV τεθωρακισμένα οχήματα, τα οποία στηρίζονται στο πλαίσιο και είναι εξωτερικά παρόμοια των AIFV αλλά δεν διαθέτουν πυροβόλο τουλάχιστον 20mm και λόγω κατασκευής ή μετατροπής αδυνατούν να μεταφέρουν μια ομάδα μάχης πεζικού. Στην κατηγορία των προσομοιαζόντων με AIFV τεθωρακισμένων οχημάτων περιλαμβάνονται ορισμένες εκδόσεις του BMP-1, από τις οποίες οι MTP και MP-31 ίσως παραχωρηθούν στην Ελλάδα. _ HACV θεωρούνται τα τεθωρακισμένα οχήματα μάχης απόβαρου τουλάχιστον 6,0 μετρικών τόννων με ενσωματωμένο ή οργανικό πυροβόλο αμέσου πυρός και διαμετρήματος τουλάχιστον 75mm, το οποίο δεν εμπίπτει στους ορισμούς των APC, AIFV ή αρμάτων μάχης. H Ελλάδα δήλωσε 67 HACV τύπου M24, αλλά τα παρωχημένα αυτά ελαφρά άρματα θα αποσυρθούν σύντομα. _ O όρος απόβαρο αναφέρεται στο βάρος ενός οχήματος χωρίς το βάρος των πυρομαχικών, των καυσίμων, των ελαίων και λοιπών λιπαντικών, της δυναμένης να αφαιρείται ενεργητικής θωράκισης, των ανταλλακτικών, των εργαλείων και εξαρτημάτων, του δυναμένου να αφαιρείται εξοπλισμού τροφοδοσίας με αέρα για διάβαση υδατίνων εμποδίων, καθώς και του πληρώματος και του ατομικού τους εξοπλισμού. _ Συστήματα πυροβολικού θεωρούνται τα πυροβόλα (guns), οβιδοβόλα (howitzers), συστήματα που συνδυάζουν τα χαρακτηριστικά πυροβόλου και οβιδοβόλου, όλμοι και συστήματα εκτόξευσης ρουκετών διαμετρήματος 100mm τουλάχιστον, με ικανότητα προσβολής στόχων εδάφους κυρίως με έμμεσο πυρ. _ Τεθωρακισμένα Οχήματα Καθέλκυσης Γεφυρών (Armoured Vehicle Launched Bridge: AVLB) θεωρούνται τα άρματα με ενσωματωμένους μηχανισμούς μεταφοράς, τοποθέτησης και ανάκτησης μιας γεφυροσκευής. Παραδόξως η Ελλάδα και η Τουρκία δήλωσαν πως δεν διαθέτουν εν ενεργεία AVLB ενώ είναι γνωστό το αντίθετο: άλλωστε η Ελλάδα στην ανταλλαγή πληροφοριών του Φεβρουαρίου 1990 δήλωσε 24 γεφυροφόρα άρματα. _ Μάχιμα αεροσκάφη (combat aircraft) θεωρούνται τα αεροσκάφη σταθερών πτερύγων ή πτερύγων μεταβλητής γεωμετρίας που είναι οπλισμένα και εξοπλισμένα για να εμπλέκουν στόχους χρησιμοποιώντας κατευθυνόμενα βλήματα, μη κατευθυνόμενες ρουκέτες, βόμβες, πυροβόλα ή άλλα όπλα καταστροφής, καθώς και όλες οι εκδόσεις ή παραλλαγές των αεροσκαφών που εκτελούν άλλες στρατιωτικές λειτουργίες, όπως η αναγνώριση και ο ηλεκτρονικός πόλεμος. Ωστόσο τα αεροσκάφη βασικής εκπαίδευσης (primary trainer aircraft) δεν θεωρούνται μάχιμα. Έτσι τα αεροσκάφη εγγύς υποστήριξης ALPHA JET A της Luftwaffe υπάγονται στην κατηγορία των μάχιμων αεροσκαφών και συνεπώς υπόκεινται στους περιορισμούς της Συνθήκης CFE, ενώ αντίθετα η έκδοση ALPHA JET E της Armee de l' Air εξαιρείται καθώς προορίζεται για καθήκοντα βασικής εκπαίδευσης: υπενθυμίζεται πως περί τα 40 ALPHA JET A αναμένεται να παραχωρηθούν στην Ελληνική Πολεμική Αεροπορία. Επιπλέον οι τύποι εκπαιδευτικών αεροσκαφών με ικανότητα μάχης Su-15U, Su-17U, MiG-15U, MiG-21U, MiG-23U, MiG-25U και UIl-28 μπορούν να αφοπλιστούν πλήρως και να εξαιρεθούν των αριθμητικών περιορισμών της Συνθήκης CFE ως μη εξοπλισμένα εκπαιδευτικά αεροσκάφη: οι σχετικές διαδικασίες προβλέπονται στο Πρωτόκολλο Αναταξινόμησης Αεροσκαφών ενώ ο παραπάνω κατάλογος είναι οριστικός και αμετάβλητος. Παραδόξως στα μάχιμα αεροσκάφη του Πρωτοκόλλου επί των Υφισταμένων Τύπων περιλαμβάνονται τα F-102 και F-84: σε συνδυασμό με τις δηλώσεις υπερβολικά υψηλών αριθμών μαχίμων αεροσκαφών της Ελλάδας, μπορεί να διακινδυνεύσει κανείς την υπόθεση πως οι παρωχημένοι αυτοί τύποι δηλώθηκαν από την ΠΑ για να εξασφαλιστεί σχετικά υψηλή οροφή στην κατηγορία. _ Στην κατηγορία των μάχιμων ελικοπτέρων (combat helicopters) περιλαμβάνονται τα επιθετικά ελικόπτερα (attack helicopters) και τα ελικόπτερα υποστήριξης μάχης (combat support helicopters). Επιθετικά θεωρούνται τα ελικόπτερα που είναι εξοπλισμένα για να χρησιμοποιούν κατευθυνόμενα αντι-αρματικά, αέρος-εδάφους ή αέρος-αέρος όπλα και διαθέτουν ολοκληρωμένο σύστημα ελέγχου βολής και σκόπευσης των όπλων αυτών. Τα επιθετικά ελικόπτερα διακρίνονται σε εξειδικευμένα (specialised) και πολλαπλού ρόλου (multi-purpose). Τα τελευταία είναι εξοπλισμένα για χρήση κατευθυνομένων όπλων αλλά επιπλέον είναι σχεδιασμένα για την εκτέλεση πολλαπλών στρατιωτικών λειτουργιών. Τα ελικόπτερα υποστήριξης μάχης δεν πληρούν τα κριτήρια ένταξης στην κατηγορία των επιθετικών ελικοπτέρων αλλά μπορούν να είναι εξοπλισμένα με διάφορα όπλα αυτοπροστασίας και καταστολής περιοχής όπως πυροβόλα, μη κατευθυνόμενες ρουκέτες, βόμβες και βόμβες διασποράς βομβιδίων ή να είναι εξοπλισμένα για την εκτέλεση άλλων στρατιωτικών λειτουργιών. Στους περιορισμούς της Συνθήκης CFE υπόκεινται αποκλειστικά τα επιθετικά ελικόπτερα και όχι τα ελικόπτερα υποστήριξης μάχης ή τα μη εξοπλισμένα μεταφορικά ελικόπτερα. H έκταση της ανταλλαγής πληροφοριών στα πλαίσια της Συνθήκης CFE είναι πραγματικά εντυπωσιακή: το Πρωτόκολλο επί των Γνωστοποιήσεων και της Ανταλλαγής Πληροφοριών προβλέπει την κατάθεση λεπτομερών στοιχείων για τις χερσαίες και αεροπορικές δυνάμεις των συμβαλλομένων κρατών στην περιοχή εφαρμογής, περιλαμβανομένης της διοικητικής οργάνωσης και ιεραρχικής υπαγωγής σχηματισμών και μονάδων μέχρι του επιπέδου Ταξιαρχίας, Συντάγματος ή ανεξάρτητου Τάγματος και Πτέρυγας, Σμηναρχίας ή ανεξάρτητης Μοίρας. Επίσης προβλέπεται ανταλλαγή πληροφοριών για τις συνολικές ποσότητες των TLE, για την ειρηνική θέση των παραπάνω σχηματισμών και μονάδων που διαθέτουν TLE αλλά και συμβατικό εξοπλισμό που δεν υπόκεινται στους αριθμητικούς περιορισμούς της Συνθήκης CFE όπως ελικόπτερα υποστήριξης μάχης, μη εξοπλισμένα μεταφορικά ελικόπτερα, προσομοιάζοντα με APC και AIFV τεθωρακισμένα οχήματα, αεροσκάφη βασικής εκπαίδευσης και αναταξινομημένα αεροσκάφη, καθώς και για τις ποσότητες των TLE και των παραπάνω μη περιοριζομένων εξοπλισμών ανά σχηματισμό και μονάδα. Παράλληλα ανακοινώνονται οι καθορισμένοι τόποι μόνιμης αποθήκευσης, οι τύποι και αριθμοί εξοπλισμών που διατηρούνται σε αυτούς, οι τόποι μειώσεων και οι τύποι και αριθμοί TLE που αναμένουν να υποστούν μείωση σε αυτούς. Τέλος τα συμβαλλόμενα κράτη καταθέτουν το σύνολο των παραπάνω πληροφοριών για συμβατικούς εξοπλισμούς που δεν υπόκεινται στους περιορισμούς της Συνθήκης CFE και διατηρούνται σε υπηρεσία εκτός των χερσαίων ή αεροπορικών δυνάμεων, ανήκουν σε οργανισμούς εσωτερικής ασφαλείας, είναι παροπλισμένα, ανακαινίζονται για εξαγωγή ή βρίσκονται εν αναμονή μείωσης. H ετήσια ανταλλαγή των παραπάνω πληροφοριών πραγματοποιείται κάθε 15 Δεκεμβρίου. Είναι προφανές πως οι Έλληνες και Τούρκοι επιτελείς γνωρίζουν πλέον την ακριβή σύνθεση, οργάνωση και ειρηνική θέση των εκατέρωθεν αντιμέτωπων χερσαίων και αεροπορικών δυνάμεων, με εξαίρεση τις Τουρκικές δυνάμεις στο τμήμα εκτός περιοχής εφαρμογής της Συνθήκης CFE και φυσικά τα Τουρκικά στρατεύματα κατοχής στην Κύπρο. H επαλήθευση της συμμόρφωσης προς τις διατάξεις της Συνθήκης CFE εξασφαλίζεται από το 'ρθρο XIV και το Πρωτόκολλο επί της Επιθεώρησης: πρέπει όμως να τονιστεί πως η Παράγραφος 3 απαγορεύει ρητά στα συμβαλλόμενα κράτη να ασκούν τα δικαιώματα επιθεωρήσεων για κράτη της ίδιας ομάδας με σκοπό την παράκαμψη του καθεστώτος επαλήθευσης. Έτσι τα κράτη-μέλη του NATO όπως η Ελλάδα και η Τουρκία δεν μπορούν να πραγματοποιούν επιθεωρήσεις μεταξύ τους. Πάντως οι διαδικασίες επαλήθευσης όπως περιγράφονται λεπτομερώς στο Πρωτόκολλο επί της Επιθεώρησης είναι τόσο αυστηρές και εκτεταμένες, ώστε η εφαρμογή τους εγγυάται την τήρηση της Συνθήκης CFE. H υπογραφή της Συνθήκης CFE 1A στο Ελσίνκι, σήμανε την ολοκλήρωση του συγκεκριμένου κύκλου διαπραγματεύσεων για τον περιορισμό των συμβατικών δυνάμεων, του οποίου κεντρική παραδοχή ήταν πως μεταξύ NATO και Συμφώνου της Βαρσοβίας υπήρχε κίνδυνος ευρωπαϊκής σύρραξης: έτσι στις διαπραγματεύσεις αυτές μετείχαν αποκλειστικά τα κράτη-μέλη των πολιτικών και στρατιωτικών συνασπισμών, ενώ οι Συνθήκες CFE και CFE 1A αφορούν αποκλειστικά τις δυνάμεις τους. Καθώς ήταν αδιανόητο να απειληθούν τα κράτη-μέλη των πανίσχυρων συνασπισμών από τα ουδέτερα Ευρωπαϊκά κράτη, εξίσου αδιανόητη ήταν η καθιέρωση ζωνών εξαίρεσης στα μεταξύ τους σύνορα. Είναι προφανές πως το παραπάνω σχήμα συνομιλιών είναι πλέον εντελώς παρωχημένο, έτσι η σύνοδος του Ιουλίου 1992 στο Ελσίνκι αποφάσισε την έναρξη πολυμερών διαπραγματεύσεων ελέγχου εξοπλισμών και αφοπλισμού με συμμετοχή του συνόλου των 51 κρατών-μελών της ΔΑΣΕ: το Βήμα για τη Συνεργασία Ασφαλείας (Forum for Security Cooperation: FSC) εγκαταστάθηκε στη Βιέννη στις 22 Σεπτεμβρίου 1992 και θα ασχοληθεί κατά προτεραιότητα με την εναρμόνιση των υποχρεώσεων από τις διάφορες υπάρχουσες συμφωνίες ελέγχου εξοπλισμών, την καθολική ανταλλαγή στρατιωτικών πληροφοριών και την καθιέρωση μέτρων περιφερειακής εφαρμογής σχετικά με συνοριακά θέματα. H κατάληξη των συνομιλιών στα πλαίσια του FSC σε συγκεκριμένα αποτελέσματα είναι κάθε άλλο παρά εγγυημένη, λόγω των εξαιρετικά ρευστών συνθηκών ασφαλείας στην Ευρώπη. Πάντως είναι υπαρκτή η προοπτική καθιέρωσης ενός καθεστώτος περιορισμού των συμβατικών δυνάμεων κατά τα πρότυπα της Συνθήκης CFE για τα ουδέτερα Ευρωπαϊκά κράτη όπως αυτά στα βόρεια σύνορα της Ελλάδας: προϋπόθεση της εξέλιξης αυτής είναι βεβαίως η σταθεροποίηση της κατάστασης στα Βαλκάνια, ενώ μεσοπρόθεσμα τουλάχιστον τα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα των κρατών αυτών ασκούν πολύ αποτελεσματικότερο έλεγχο εξοπλισμών από οποιαδήποτε διεθνή συνθήκη. Αντίθετα είναι ουσιαστικά ανύπαρκτη η πιθανότητα κατάργησης της Τουρκικής ζώνης εξαίρεσης, ακόμη και σε περίπτωση σύναψης συνθήκης ελέγχου εξοπλισμών με συμμετοχή του συνόλου των κρατών-μελών της ΔΑΣΕ, ως αποτέλεσμα των συνομιλιών στα πλαίσια του FSC: απίθανη φαίνεται επίσης η επιτυχία ενδεχόμενης απόπειρας συρρίκνωσης της ζώνης αυτής, με επιχείρημα την ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στις συνομιλίες αυτές. 'λλωστε η Τουρκία μπορεί να ισχυριστεί πως η θέση της Κύπρου απέναντι στις ακτές της δεν αγνοήθηκε κατά την οριοθέτηση της ζώνης εξαίρεσης. Πρέπει να τονιστεί πως η καθιέρωση ζώνης εξαίρεσης για την Τουρκία δεν είναι πρωτοφανής στη Συνθήκη CFE: υπάρχει το πολιτικό και νομικό προηγούμενο της Τελικής Πράξης του Ελσίνκι το 1975, της οποίας τα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης επιβάλλουν προαναγγελία των μειζόνων στρατιωτικών ασκήσεων εφόσον μετέχουν χερσαία, αμφίβια ή αερομεταφερόμενα στρατεύματα άνω των 25.000 ανδρών. Ωστόσο στην περίπτωση μετεχόντων κρατών των οποίων το έδαφος εκτείνεται πέραν της Ευρώπης, η υποχρέωση αυτή ισχύει μόνο για ζώνη βάθους 250km από τα σύνορα απέναντι σε μετέχοντα Ευρωπαϊκά κράτη ή από τα κοινά σύνορα με τα κράτη αυτά: ακόμη και αυτό όμως αναιρείται εφόσον η ζώνη ελέγχου εφάπτεται σε κοινά σύνορα με μη-Ευρωπαϊκά μη-μετέχοντα κράτη ή σε σύνορα απέναντι στα κράτη αυτά. H διάταξη αυτή εφαρμόστηκε για την Τουρκία λόγω των κοινών συνόρων με Συρία, Ιράκ και Ιράν: στην ελεγχόμενη ζώνη βάθους 250km από τις νότιες Τουρκικές ακτές καθορίστηκε ως ανατολικό όριο η γραμμή που διέρχεται από το άκρο του Ακρωτηρίου της Καρπασίας στην Κύπρο και είναι παράλληλη των μεσημβρινών. H Μερσίνα βρίσκεται ανατολικά της γραμμής αυτής και περίπου 6km εντός της εξαιρουμένης περιοχής. H αποδοχή από την Κύπρο και την Ελλάδα της εξαίρεσης του λιμένα από τον οποίο εξόρμησαν οι Τουρκικές δυνάμεις εισβολής μόλις 11 μήνες πριν την υπογραφή της Τελικής Πράξης, φαίνεται πως υπήρξε προϊόν εκβιασμού και άτυπου διακανονισμού με αντάλλαγμα την αποδοχή του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου ως μοναδικού εκπροσώπου της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Τουρκία: τουλάχιστον αυτό ανέφερε επιστολή του τέως Υπουργού Εξωτερικών K. Παπούλια στην _Ελευθεροτυπία_ στις 7 Σεπτεμβρίου 1990. Το κύριο πρόβλημα για την Ελληνική ασφάλεια δεν προέρχεται βέβαια από την εξαίρεση της Μερσίνας αλλά από την ύπαρξη καθεαυτή και την έκταση της ζώνης εξαίρεσης, η οποία όμως είναι πολύ μικρότερη της αντίστοιχης στην Τελική Πράξη του Ελσίνκι. Το καθεστώς της Μερσίνας θα παραμείνει αμφισβητούμενο, καθώς η διατύπωση της Παραγράφου 1(B) του 'ρθρου II της Συνθήκης CFE επιτρέπει διαφορετικές ερμηνείες: η Ελλάδα θεωρεί πως η οριοθέτηση από το Γκεζνέ στη θάλασσα ακολουθεί τη συντομότερη γραμμή, ενώ η Τουρκία αποδέχεται τη γραμμή Γκεζνέ-Ερντεμλί. H Τουρκία όμως εξασφάλισε την αποδοχή της ερμηνείας της με επιστολές των ΗΠΑ και Γερμανίας. Στην πράξη, η Μερσίνα θα χρησιμοποιείται ως περιλαμβανόμενη στην εξαιρουμένη περιοχή και θα εξασφαλίζει θαλάσσια μεταφορά των ανεξέλεγκτων Τουρκικών δυνάμεων της περιοχής. ΠΙΝΑΚΑΣ 1: ΟΡΟΦΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΣΥΝΘΗΚΗΣ CFE 1A ΒΕΛΓΙΟ: 70.000 ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ: 104.000 ΓΑΛΛΙΑ: 325.000 ΛΕΥΚΟΡΩΣΙΑ: 100.000 ΓΕΡΜΑΝΙΑ: 345.000 ΟΥΓΓΑΡΙΑ: 100.000 ΔΑΝΙΑ: 39.000 OYKPANIA: 450.000 ΕΛΛΑΔΑ: 158.620 ΠΟΛΩΝΙΑ: 234.000 M. BPETANIA: 260.000 POYMANIA: 230.248 ΗΠΑ: 250.000 ΡΩΣΙΑ:. 450.000 ΙΣΠΑΝΙΑ: 300.000 ΤΣΕΧΟΣΛΟΒΑΚΙΑ:140.000 ΙΤΑΛΙΑ: 315.000 ΚΑΝΑΔΑΣ: 10.660 ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ:900 ΝΟΡΒΗΓΙΑ: 32.000 ΟΛΛΑΝΔΙΑ: 80.000 ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ: 75.000 TOYPKIA: 530.000 ΠΙΝΑΚΑΣ 2 ΕΛΛΑΔΑ TOYPKIA TLE OPIA ΔΙΑΘΕΣΙΜΑ OPIA ΔΙΑΘΕΣΙΜΑ APMATA ΜΑΧΗΣ: 1.735 1.879 2.795 2.823 ACV: 2.534 1.641 3.120 1.502 APC: - 1.478 - 1.502 AIFV+HACV: 1.719 163 2.121 0 HACV: 75 67 93 0 ΠΥΡΟΒΟΛΙΚΟ: 1.878 1.908 3.523 3.442 MAXIMA Α/Φ: 650 469 750 511 ΕΠΙΘΕΤΙΚΑ. Ε/Π: 18 0 43 5 ΓΕΦΥΡ. APMATA: 70 0 70 0 Τα όρια επιθετικών ελικοπτέρων θα αναπροσαρμοστούν από την αρχή του 1995 σε 42 για την Ελλάδα και 140 για την Τουρκία, ενώ από την αρχή του 1998 θα οριστικοποιηθούν σε 100 και 150 αντίστοιχα. Τα στοιχεία προέρχονται από το κεφάλαιο _OI ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΕΙΣ CFE KAI H ΕΛΛΑΔΑ_, των Γ. Βαληνάκη και Γ. Κατσιρντάκη στην ομώνυμη έκδοση του ΕΛΙΑΜΕΠ, επιμέλειας Θ. Κουλουμπή και Γ. Βαληνάκη, σελ. 191, Αθήνα 1992. ΠΙΝΑΚΑΣ 3 ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ POYMANIA ΟΥΓΓΑΡΙΑ TLE OPIA ΔΙΑΘΕΣΙΜΑ OPIA ΔΙΑΘΕΣΙΜΑ OPIA ΔΙΑΘΕΣΙΜΑ APMATA ΜΑΧΗΣ: 1.475 2.145 1.375 2.851 835 1.345 ACV: 2.000 2.204 2.100 3.102 1.700 1.720 ΠΥΡΟΒΟΛΙΚΟ: 1.750 2.116 1.475 3.789 840 1.047 MAXIMA Α/Φ: 235 243 430 505 180 110 ΕΠΙΘΕΤΙΚΑ Ε/Π:67 44 120 13 108 39 Τα στοιχεία προέρχονται από το κεφάλαιο _OI ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΤΙΚΕΣ ΤΑΚΤΙΚΕΣ KAI ΕΠΙΔΙΩΞΕΙΣ ΤΩΝ ΜΕΡΩΝ KATA TH ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΩΝ ΣΥΝΟΜΙΛΙΩΝ ΓΙΑ ΤΙΣ ΣΥΜΒΑΤΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (CFE)_ του Γ. Νικολάου, σελ. 75.