ΕΞΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΣΤΗΜΑΤΟΣ: Η ΙΑΠΩΝΙΑ ΕΠΙΤΙΘΕΤΑΙ ΕΞΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΣΤΗΜΑΤΟΣ: Η ΙΑΠΩΝΙΑ ΕΠΙΤΙΘΕΤΑΙ Το ιαπωνικό διαστημικό πρόγραμμα έχει όλα τα χαρακτηριστικά της γενικότερης στρατηγικής της χώρας του Ανατέλλοντος Ηλίου: μεθοδικότητα, μακροπρόθεσμα σχέδια και μικρά βήματα. Του Θανάση Βέμπου Η ανάγκη για την εξασφάλιση άριστου ποιοτικού ελέγχου στους κινητήρες του πυραύλου Μ-5 τον περασμένο Μάρτιο, ώθησε την Ιαπωνία να αναβάλει την εκτόξευση αυτού του φορέα για18 μήνες. Ο πύραυλος έχει αναπτυχθεί από το ISAS (Ινστιτούτο Διαστημικής και Αεροναυτικής Επιστήμης) προκειμένου να μεταφέρει φορτία της τάξης των 2 τόνων. Ο Μ-5 θα αντικαταστήσει τη σειρά εκτοξευτήρων Mu η οποία χρησιμοποιείται εδώ και 25 χρόνια. Όμως ο Μ-5 δεν είναι το μοναδικό νέο ιαπωνικό όχημα: ο πύραυλος J-1 που αναπτύχθηκε από τη NASDA (Εθνική Υπηρεσία Διαστημικής Ανάπτυξης) έχει παρόμοιες δυνατότητες. Η συναρμολόγηση του πρώτου αναμένεται να αρχίσει το φετινό καλοκαίρι, και του δεύτερου το φθινόπωρο. Αποκορύφωμα ασφαλώς της ιαπωνικής διαστημικής προσπάθειας αποτελεί ο φορέας Η-2 που ανέπτυξε η NASDA. Όμως ο πύραυλος αυτός απαίτησε σημαντικά κονδύλια για την ανάπτυξή του, ενώ οι Μ-5 και J-1 αποτελούν λύσεις μικρότερης βέβαια δυνατότητας αλλά και μικρότερου κόστους. Είναι αξιοσημείωτο πως ο J-1αποτελείται από τον πρώτο όροφο του Η-2 και τον δεύτερο και τρίτο όροφο του Μ-3S-2 (προκατόχου του Μ-5). Το πρόγραμμα εκτοξεύσεων του Μ-5 προβλέπει μία αποστολή το χρόνο και στα φορτία του συμπεριλαμβάνονται το Muses-B, ένα τροχιακό ραδιοαστρονομικό εργαστήριο που θα τεθεί σε τροχιά με την πρώτη εκτόξευση, το Lunar-A, έναν βολιστήρα που θα προσεδαφιστεί στη Σελήνη και το Planet-B, έναν βολιστήρα μελέτης της αρειανής ατμόσφαιρας (βλέπε και παρακάτω). Η πρώτη εκτόξευση προγραμματίζεται για τον Αύγουστο ή το Σεπτέμβριο του 1996. Όμως ορισμένοι πιστεύουν πως ο μεγάλος σεισμός του Κόμπε θα καθυστερήσει την εκτόξευση, ένα περίπου εξάμηνο επιπλέον. Ο τριώροφος J-1 χρησιμοποιεί στερεό προωθητικό και η πρώτη του εκτόξευση θα γίνει το 1996. Το πρώτο φορτίο αφορά το όχημα υπερηχητικών πειραματισμών Hyflex ενώ η δεύτερη εκτόξευση το 1998 αφορά τον ερευνητικό τηλεπικοινωνιακό δορυφόρο Oicets. Ο τελευταίος θα πραγματοποιήσει πειράματα επικοινωνίας λέιζερ με τον ευρωπαϊκό δορυφόρο «Αρτεμις». Το Hyflex είναι η πρώτη φάση των προετοιμασιών της NASDA για τη δοκιμή του μίνι-διαστημικού λεωφορείου HOPE που θα εκτοξευτεί με έναν Η-2 το 1999. Ήδη οι προκαταρκτικές δοκιμές έχουν αρχίσει από πέρυσι με την πρώτη εκτόξευση του Η-2 ο οποίος μετέφερε το πείραμα τροχιακής επανόδου Orex για τη δοκιμή της αντιθερμικής ασπίδας του HOPE και θα συνεχιστούν το 1996 με τις ρίψεις (drop tests) ενός πρωτότυπου μοντέλου του HOPE από ελικόπτερο. Αμεσος στόχος της NASDA είναι να ανταγωνιστεί εμπορικά καθιερωμένους πυραυλικούς φορείς στην παγκόσμια αγορά, όπως ο ευρωπαϊκός Αριάν, ο αμερικανικός Ατλας-2, ο ρωσικός Προτόν και ο κινεζικός Λονγκ-Μαρτς. Όμως η NASDA γνωρίζει καλά πως το κόστος κάθε εκτόξευσης Η-2 είναι $ 150 εκατ. δηλαδή 30 % περισσότερο απ' όσο επιτρέπει η αγορά. Η ιαπωνική διαστημική υπηρεσία σκοπεύει να μειώσει το κόστος στα $ 105 εκατ. μέχρι την έβδομη εκτόξευση του Η-2 το 1999, η οποία θα είναι και η πρώτη εμπορική του αποστολή. Μερικοί από τους τρόπους μείωσης του κόστους συμπεριλαμβάνουν τη μείωση του βάρους της δεξαμενής καυσίμων στο δεύτερο όροφο, την αντικατάσταση των χαλύβδινων σωληνώσεων με χάλκινες καθώς επίσης και μετατροπές στον κινητήρα LE-7. Η ανάπτυξη του LE-7 αποδείχθηκε μεγάλος πονοκέφαλος για τους Ιάπωνες μηχανικούς και υπήρξε μια από τις σημαντικότερες αιτίες καθυστέρησης του προγράμματος, ενώ ορισμένα τεχνικά προβλήματα δεν έχουν λυθεί ακόμα. Η Mitsubishi χρειάστηκε 28 μήνες για την ανάπτυξη του πρώτου κινητήρα και 25 για την ανάπτυξη του δεύτερου. Η εταιρία έχει σκοπό να περικόψει το χρόνο αυτό στο ήμισυ. Όλες οι βιομηχανικές μετατροπές θα προσαρμοστούν στον Η-2 που θα πραγματοποιήσει την πρώτη εμπορική αποστολή το 1999, μεταφέροντας το δορυφόρο τηλεπισκόπησης Adeos-2. Η μεταφορά του βάρους 20 τόνων διαστημοπλάνου HOPE σε τροχιά, υπερβαίνει κατά πολύ τη σημερινή ανυψωτική δυνατότητα του Η-2. Θα απαιτηθεί μια προηγμένη έκδοση (Η-2D) για τη δρομολόγηση του ιαπωνικού διαστημικού λεωφορείου. Στο μεταξύ η Ιαπωνία εξακολουθεί να αναπτύσσει το διαμέρισμα JEM που θα αποτελέσει τμήμα του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού στις αρχές του επόμενου αιώνα και το οποίο θα εξυπηρετείται από το διαστημοπλάνο HOPE. Με συνολικό κόστος σχεδόν $ 500 εκατ. το JEM αποτελεί σημαντική διαστημική επένδυση και αντιστοιχεί στο ένα πέμπτο όλων των ιαπωνικών διαστημικών προγραμμάτων. Αυτή τη στιγμή τη μερίδα του λέοντος στον ιαπωνικό διαστημικό προϋπολογισμό κατέχουν οι δορυφόροι με $ 2,4 δισεκατομμύριο, δηλαδή το ένα τρίτο του. Όμως η ετήσια αύξηση του ιαπωνικού διαστημικού προϋπολογισμού κατά 5 % εξασφαλίζει μια μακροπρόθεσμη στρατηγική η οποία δεν περιορίζεται μόνο στο περιγήινο διάστημα. Η Ιαπωνία έχει διακηρύξει πολλές φορές την πρόθεσή της να προχωρήσει στην εξερεύνηση του Ηλιακού Συστήματος με βολιστήρες ενώ υπήρξε η τρίτη χώρα που έστειλε σκάφος στη Σελήνη (το Muses-A το 1990). Πέρυσι, η Επιτροπή Διαστημικών Δραστηριοτήτων της χώρας, παρότρυνε τους ιθύνοντες να διπλασιάσουν το εθνικό διαστημικό κονδύλι μέσα στα ερχόμενα 15 χρόνια προκειμένου να αυξηθούν οι αποστολές στους πλανήτες και η Ιαπωνία να ηγηθεί στον τομέα της παρατήρησης της Γης από το διάστημα. Το καλοκαίρι η επιτροπή θα εκπονήσει πιο λεπτομερείς προτάσεις που συμπεριλαμβάνουν και οικονομικές εκτιμήσεις. Όσον αφορά τα άμεσα σχέδια διαστημικής εξερεύνησης, δεσπόζουσα θέση κατέχουν τα σκάφη Muses-B, και Lunar-A και σε δεύτερη φάση τα Planet-A και Astro-E (μελέτες αστρονομίας ακτινών-Χ). To Muses-B που θα εκτοξευθεί το καλοκαίρι του 1996, αφορά πειράματα ραδιοαστρονομίας. Θα αναπτύξει με κεραία διαμέτρου 11 μ. και θα περιστρέφεται γύρω από τη Γη σε ελλειπτική χαμηλή τροχιά. Το Lunar-Α θα εκτοξευθεί το καλοκαίρι του 1997 και θα τεθεί σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη. Κατόπιν θα εξαπολύσει τρεις βολιστήρες οι οποίοι θα διεισδύσουν σε βάθος 1,20 μ. στο σεληνιακό έδαφος προκειμένου να πραγματοποιηθούν μετρήσεις σεισμικής δραστηριότητας και θερμικής ροής. Το Lunar-A αποτελεί το πρώτο βήμα σε μια πολύ μακροπρόθεσμη στρατηγική που με τη σειρά της θα οδηγήσει -σύμφωνα με τους Ιάπωνες- στην κατασκευή μιας σεληνοβάσης η οποία αποτελεί αντικείμενο μελέτης της ιαπωνικής βιομηχανίας εδώ και αρκετά χρόνια. Εάν η Ιαπωνία συνεργαστεί με διεθνείς εταίρους, η κατασκευή ενός σεληνιακού αστεροσκοπείου θα ήταν εφικτή γύρω στο 2010-2020. ΛΕΖΑΝΤΕΣ Το Planet-B θα αποτελέσει τον πρώτο ιαπωνικό βολιστήρα προς τον Αρη. Θα μελετήσει το μαγνητικό πεδίο του πλανήτη και την αλληλεπίδραση της ατμόσφαιράς του με τον ηλιακό άνεμο. Το Lunar-A θα τεθεί σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη και θα εξαπολύσει τρεις βολιστήρες διείσδυσης στο υπέδαφος για σεισμολογικές μετρήσεις. Το σκάφος είναι το πρώτο βήμα μιας πολύχρονης στρατηγικής που ίσως καταλήξει στην κατασκευή σεληνοβάσης. Το Muses-B είναι ένα τροχιακό ραδιοτηλεσκόπιο με κεραία 11 μ. που θα πραγματοποιήσει αστρονομικές μετρήσεις σε συνδυασμό με επίγειες εγκαταστάσεις στην Ευρώπη, την Αυστραλία και τις ΗΠΑ.