ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ Κουτουμάνο Λυκούργο, Λονδίνο: Το θέμα της αμφισβήτησης του γεγονός της προσελήνωσης το 1969, το έχουμε παρακολουθήσει και εμείς. Μέχρι στιγμής όμως δεν έχουμε πειστεί ότι κάποιοι τέτοιοι ισχυρισμοί έχουν βάση. Αλλωστε η αμφισβήτηση αφορά μόνο την πρώτη προσελήνωση της 21 Ιουλίου 1969 και όχι όλο το πρόγραμμα «Απόλλων». Οι περισσότεροι ισχυρισμοί συγκλίνουν στο ότι το αμερικανικό πρόγραμμα δεν μπορούσε να αποδώσει εγκαίρως καρπούς και έτσι σκηνοθετήθηκε η προσελήνωση, τουλάχιστον στην πρώτη αυτή περίπτωση. Υπάρχει αρκετή βιβλιογραφία πάνω στο θέμα, με συγγραφείς που ισχυρίζονται ότι έχουν όχι μόνο ενδείξεις αλλά και «αποδείξεις» όπως αυτές που αναφέρετε στην επιστολή σας. Επαναλαμβάνουμε ότι εμείς τουλάχιστον δεν έχουμε πειστεί. Ίσως αναφερθούμε στο θέμα μελλοντικά. Μίνη Γεώργιο, Ιωάννινα: Ευχαριστούμε για την επιστολή σας. O λόγος που οι συγκρίσεις ανάμεσα σε αεροσκάφη, πολύ δε περισσότερο μαχητικά είναι σπάνιες, είναι ότι τα διαθέσιμα συγκριτικά στοιχεία είναι λίγα. Προσπαθήσαμε να κάνουμε τη σύγκριση που δημοσιεύτηκε στο τεύχος του περασμένου Οκτωβρίου ανάμεσα στα πέντε μαχητικά με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία. Μπορείτε να αμφισβτήσετε ίσως τα στοιχεία. Δεν μπορείτε όμως να αμρτισβητήσετε το άρθρο και τις συγκρίσεις που βασίστηκαν σ'αυτά. Αν αυτά ευνοούν τα αμερικανικά μαχητικά, δεν μπορεί φυσικά να κατηγορηθεί ο συντάκτης του άρθρου για μεροληψία. Σημειώστε επίσης ότι οι επιδόσεις των ρωσικών μαχητικών σε επιχειρησιακή χρήση είναι άγνωστες, κάτι που δε συμβαίνει με Δυτικής προέλευσης αεροσκάφη, όπου τα στοιχεία είναι ασφαλώς περισσότερα. Θα μπορούσε βέβεια κάποιος να υποστηρίξει ότι οι επιδόσεις μαχητικών όπως το F-16/F-15 στο Πόλεμο του Κόλπου, είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων και όχι μόνο της αξίας του αεροσκάφους. Θα συμφωνήσουμε αλλά σίγουρα αποτελούν ένδειξη των ικανοτήτων τους. Δε συμφωνείτε; Από την άλλη η ανυπαρξία στοιχείων για τα ρωσικά μαχητικά για μεγάλη χρονική περίοδο έχει δημιουργήσει ένα νεφέλωμα δοξασιών για τις δυνατότητές τους. Επιπλέον, ρώσοι επίσημοι έχουν «συλληφθεί» επανειλημμένα να δίνουν αντιφατικές πληροφορίες. Αυτές δεν είναι βέβαια αποδείξεις αλλά είναι ενδείξεις για πολλά πράγματα. Ας έλθουμε τώρα σε κάποια πιο συγκεκριμένα πράγματα. H σύγκριση έγινε με το MiG-29A, διότι γι' αυτό το αεροπλάνο υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία. Το MiG-29M είναι ένα πρόγραμμα που σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις όχι μόνο δεν έχει ακόμη κατασταλάξει, αλλά είναι και εξαιρετικά αμφίβολο αν ποτέ θα υλοποιηθεί, αφού σύμφωνα με τις πληροφορίες η Ρωσική Αεροπορία το έχει εγκαταλείψει προς όφελος του Su-35. H δήλωση ότι το F-16 «εμφανίζεται σαν καλύτερη σχεδίαση τόσο σαν καθαρόαιμο μαχητικό όσο και γενοκότερα με καλύτερες δυνατότητες στο ρόλο αέρος-εδάφους», δεν είναι καθόλου αυθαίρετος. Το F-16 έχει να επιδείξει τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια πολλές αποδείξεις για τις ικανότητές του. Μπορείτε να μας κατονομάσετε κάποιες για τις επιδόσεις του MiG-29A εκτός ίσως από κάποιες εντυπωσιακές εμφανίσεις σε αεροπορικές επιδείξεις; Από την άλλη κανείς δεν μπορεί να υποστηρίξει ότι το MiG-29A έχει δυνατότητες αέρος-εδάφους, γιατί απλώς δεν έχει. Αν τα διαθέσιμα στοιχεία αλλάξουν μελλοντικά, προφανώς θα κάνουμε και πάλι την αξιολόγηση. Με τα σημερινά όμως εξακολουθούμε να υποστηρίζουμε τα όσα γράψαμε. Το Su-37 που εμφανίστηκε στο Φάρνμπορο (και εντυπωσίασε τον υπογράφοντα) είχε πράγματι ακροφύσια μεταβλητής διεύθυνσης και οι ρώσοι υπεύθυνοι υποστήριξαν αρκετά πράγματα για το ραντάρ. Αφησαν όμως και πάρα πολλά ερωτηματικά αναπάντητα. Ακόμη όμως και στα χαρτιά είναι πολύ τολμηρό να υποστηρίξετε ότι το Su-37 είναι το πιο σύγχρονο και τεχνολογικά εξελιγμένο μαχητικό. Στην πράξη όμως κάτι τέτοιο απέχει πάρα πολύ από την πραγματικότητα. Βαγγέλη Τασιόπουλο, Λάρισα: Δεν καταλαβαίνουμε τι εννοείτε με αυτό που γράφετε «στροφή του περιοδικού προς επικίνδυνες καταστάσεις». Ίσως να μη σας αρέσουν κάποια από αυτά που διαβάζετε και έχετε διαφορετικές απόψεις, αυτό όμως δε σημαίνει ότι τα όσα γράφει ο συγκεκριμένος συντάκτης είναι λανθασμένα, εκτός και εάν μπορείτε να προσκομίσετε συγκεκριμένα στοιχεία. Θα θέλαμε να είστε πιο συγκεκριμένος, διότι το γενικότερο «ανάθεμα» που εκφράζετε λίγη αξία έχει. Τα όσα όμως γράφετε στην πρώτη σας παράγραφο, όμως, αντιβαίνουν με τη δημοκρατική ευασθησία που δείχνετε στο δεύτερο μέρος της επιστολής σας. Ασφαλώς και η Human Rights Watch δεν είναι αλάνθαστη όπως πολλές φορές έχει αποδειχθεί. Το γεγονός που καυτηριάζει το συγκεκριμένο άρθρο είναι μία από αυτές τις περιπτώσεις. Τα σχόλια σας για το σενάριο της αρματομαχίας δείχνουν ότι μάλλον χάσατε εντελώς το νόημα του σχετικού άρθρου. Είδατε το δένδρο αλλά χάσετε το δάσος. H εισαγωγή δεν είχε καμία σχέση με τα όσα υπονοείτε. Χάρη Κουτσοσπύρο, Ιωάννινα: Για το θέμα των καψονιών, τα γεγονότα της ΣΤΥΑ μάλλον σας ξεπέρασαν. Πάντως μια κατάσταση μεταξύ παλαιών και νέων στρατιωτών που κάποιες φορές φτάνει στα όρια του απαράδεκτου υπάρχει έντονη στις Ε.Δ. Σαχά Δημήτριο, Αθήνα: Τα εξοπλιστικά προγράμματα παρουσιάζουν καθυστέρηση, αλλά τα υπόλοιπα συμπεράσματα που βγάζετε τα θεωρούμε μάλλον αυθαίρετα. Τα περί ηλεκτρονικού φακελώματος, ιδιαίτερα, δεν τεκμηριώνονται. Κοντό Σπύρο, Κέρκυρα: Στο μουσείο λειτουργεί πράγματι ένα μικρό κατάστημα πώλησης ενθυμίων. Δεν έχουμε όμως περισσότερες πληροφορίες, ούτε νομίζουμε ότι υπάρχει κατάλογος ή δυνατότητα αποστολής στο εξωτερικό. Flight Jackets όμως μπορείτε να προμηθευτείτε από άλλες πηγές. Θα προσπαθήσουμε να σας βρούμε κάποιες από αυτές και θα τις αναφέρουμε σε μελλοντικό μας τεύχος. Λέτση Μανώλη, Θεσσαλονίκη: Για το θέμα της τιμής νομίζουμε ότι έχετε άδικο. H τιμή έχει άμεση σχέση με τις σελίδες και αν θέλετε να το δείτε το θέμα συγκριτικά, τότε πάντα η «Π» είχε τις περισσότερες σελίδες. Ιδιαίτερα τώρα με το ένθετο, οι σελίδες του περιοδικού είναι τώρα 146 και η τιμή του περιοδικού παραμένει τουλάχιστον προς το παρόν σταθερή. Το έχουμε αναφέρει ξανά ότι προσπαθούμε να διατηρήσουμε το κόστος στο χαμηλότερο δυνατό επίπεδο. Το κόστος όμως έκδοσης έχει κλιμακωθεί ραγδαία τα τελευταία χρόνια και οι διαφημίσεις που θα μπορούσαν να καλύψουν ένα μέρος του έρχονται μάλλον σπάνια προς την πλευρά της «Π». Οι προσφορές της «Π» υπήρξαν στο παρελθόν πολλές και φυσικά θα συνεχίσουμε. Τώρα όσον αφορά τη βιντεοκασέτα, δε νομίζουμε ότι αποτελεί δώρο, όταν η τιμή ενός περιοδικού ανεβαίνει από 1.000 σε 1800 δραχμές όταν μπαίνει η βιντεοκασέτα-«δώρο». Και για το θέμα της κάλυψης του Διαστήματος είστε άδικος. Το Διάστημα ποτέ δεν καλύπτει περισσότερες από 16 σελίδες στο περιοδικό και ικανοποιεί μεγάλη μερίδα των αναγνωστών. Δε νομίζουμε ότι αυτό είναι σε βάρος της υπόλοιπης ενημέρωσης, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την Τουρκία. Τα περιοδικά δε χρειάζεται να συνενωθούν για να δημιουργήσουν «οργανισμό πίεσης». O ρόλος του Τύπου είναι ακριβώς αυτό, και το κάνουμε συνέχεια μέσα από την ενημέρωση. H Rockwell (νυν Boeing) δεν μπορεί να προσφέρει F-4G, η USAF μπορεί αλλά δε γνωρίζουμε να υπάρχει επισήμως τέτοια πρόταση. Οι νέες Μοίρες των F-16 θα είναι σύμφωνα με τις πληροφορίες η 341 και 347. Όπως είναι γνωστό το νέο ΕΜΠΑΕ προβλέπει προμήθεια ραντάρ και τάνκερ. Το πότε (αλλά και εάν) θα γίνει αυτό, δεν έχει γίνει ακόμη γνωστό. Από τις πληροφορίες που υπάρχουν, για πολλές από αυτές τις απαιτήσεις δεν έχουν συνταχθεί ακόμη προδιαγραφές. Απαιτήσεις υπάρχουν για 12+4 Apache, πιθανότατα AH-64D (όχι απαραίτητα Longbow). Το να αγοράσουμε σήμερα SMERCH, όταν έχουμε επενδύσει ήδη σε MLRS, δεν είναι τόσο έξυπνο. Αν τώρα εννοείτε το γιατί δεν αγοράζαμε το ρωσικό σύστημα αντί του αμερικανικού αρχικά, αυτό είναι μία άλλη υπόθεση. O Ε.Σ. έχει απαίτηση για μία σειρά αντιαεροπορικών συστημάτων. Ίσως το σύστημα Artemis-30/Stinger να μπορεί να ικανοποιήσει κάποιες από αυτές τια ανάγκες. Όπως έχει ανακοινωθεί, υπάρχει πρόθεση εκσυγχρονισμού των παλαιοτέρων αρμάτων. Μία από τις εκδοχές είναι η τοποθέτηση MOLF σε M60A1. Οριστικές πάντως αποφάσεις δεν υπάρχουν. Δεν υπάρχουν ολλανδικές φρεγάτες με αυξημένες αντιαεροπορικές ιδιότητες διαθέσιμες. Τις χρησιμοποιεί ακόμη το Ολλανδικό Ναυτικό. Δούζα Βασίλη, Θεσσαλονίκη: Σας ευχαριστούμε για τα καλά σας λόγια. Να είστε σίγουρος πως ποτέ δε βαριόμαστε τα καλά λόγια, από αναγνώστες που έχουν έμφυτο το «μικρόβιο» της αεροπορίας. Για τους «ειδικούς» δημοσιογράφους δεν είμαστε σε θέση να πούμε τίποτα περισσότερο από όσα έχουμε ήδη πει. Φυσικά δε χρειάζεται να πούμε ότι τα όσα ειπώθηκαν για το F-22 είναι αστειότητες. Ακριβώς δε μας λέτε ποιους κινητήρες εννοείτε (πολιτικούς ή στρατιωτικούς). Θεωρήστε πάντως ότι είναι ειδική συμπεριφορά του αέρα μέσα στον περιορισμένο χώρο της είσαγωγής του αέρα και της πρώτης βαθμίδας του συμπιεστή και επέρχεται κάτω από ορισμένες συνθήκες κλίσης και διεύθυνσης του αεροσκάφους. Το συγκεκριμένο πρόβλημα, ειδικά στο Flat Spin, αφορά την εγγενή σχεδίαση του αεροσκάφους και είναι πάγιες παράμετροι πτήσης που περικλείονται στο φάκελο πτήσης. Με άλλα λόγια, οι προσπάθειες δεν έχουν επικεντρωθεί στην εξάλλειψη του προβλήματος που απαιτεί ριζική αεροδυναμική επανασχεδίαση, αλλά στην αποφυγή του και εκπαίδευση στην έξοδο από αυτό (για τον παραπάνω ρόλο χρησιμοποιούνται τα T-2 στο αμερικανικό ναυτικό). Το F-16 είναι πολύ ικανό αεροσκάφος και θα βοηθήσει την ΠΑ στην προσπάθειά της να διατηρήσει ένα αποδεκτό Status Quo, στο Αιγαίο. Όλα, εκτός από τα F-5A/B , σε ό,τι αφορά τα μαχητικά, και στο υπόλοιπο αεροπορικό δυναμικό τα CH-47D, C-130H και AH-64A. To όριο των g σε ένα αεροσκάφος αποτελεί συνήθως συνθήκη ασφαλείας και όχι όριο πέρα από το οποίο επέρχονται αστοχίες υλικού. Σε περίπτωση πάντως που παραβιαστεί το συγκεκριμένο όριο, το αεροσκάφος θα πρέπει να υποστεί έλεγχο στα μέρη της ατράκτου που ορίζει ο κατασκευαστής. Υπάρχει πρόθεση να συνεχιστούν οι προσφορές στο μέλλον. Όπως διαβάσατε και στο προηγούμενο τεύχος, δεν υπάρχει διάκριση χειριστών ειδικά για τα Apache. Όλοι οι χειριστές της Αεροπορίας Στρατού προέρχονται από τα μόνιμα και έφεδρα στελέχη των Ε.Δ, τα οποία προσκαλούνται να στελεχώσουν τις τάξεις της ΑΣ, με ανακοινώσεις που δημοσιεύει το υπουργείο Αμυνας, ανάλογα με τις εκάστοτε ανάγκες. O δείκτης ατυχημάτων υπολογίζεται με το λόγο των ωρών πτήσεων για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα σε σχέση με τα ατυχήματα που έγιναν στο παραπάνω διάστημα. Στοιχεία σε σχέση με την παγκόσμια κατάσταση δεν υπάρχουν, κυρίως για τις αεροπορίες που βρίσκονται εκτός NATO. Το σύστημα ψεκασμού νερού σε περιόδους υψηλών θερμοκρασιών έχει στόχο να μειώσει τη θερμοκρασία εισόδου του αέρα στον κινητήρα ώστε η θερμοδυναμική του απόδοση (που βασίζεται στη σχετική θερμοκρασία εισόδου-εξόδου) —άρα και η ώση του— να αυξηθεί. Τσόλη Απόστολο, Ιωάννινα: Ευχαριστούμε και εσάς για τα καλά σας λόγια. Ένα σύστημα C„ (Communications, Command and Control) σε ελεύθερη απόδοση στα Ελληνικά χαρακτηρίζεται ως κέντρο Ελέγχου, Διοίκησης και Επικοινωνιών. Δεν είναι παρά ένα συγκρότημα συστημάτων, εναέριο (εγκατεστημένο σε αεροσκάφος) ή επίγειο, η συνδυασμένη χρήση των οποίων έχει ως αποτέλεσμα τη συλλογή πληροφοριών σχετικά με τις κινήσεις και τις θέσεις εχθρικών δυνάμεων. Τα κέντρα του είδους φυσικά έχουν και την ευθύνη της ταχείας ενημέρωσης και του συντονισμού των φίλιων, εναέριων, επίγειων ή ναυτικών δυνάμεων. Το αδρανειακό σύστημα πλοήγησης (INS) είναι ένα αυτόνομο σύστημα ναυτιλίας που επιτρέπει στο αεροσκάφος τον προσανατολισμό του στο χώρο χωρίς εξωτερική βοήθεια (ραδιοβοηθήματα). Τον ελιγμό «Ίμελμαν» μόνο σχηματικά θα μπορούσαμε να τον αναπαραστήσουμε. Τα αερόφυλλα είναι χιλιάδες μικρά φύλλα ή ταινίες αλουμινίου που όταν αφεθούν από ένα αεροσκάφος δημιουργούν ένα «σύννεφο» που παραπλανεί τα αντίπαλα ραντάρ παίζοντας το ρόλο ενός εικονικού (ψεύτικου) στόχου. Για το CD-ROM στο οποίο αναφέρεστε δεν υπάρχει διαθέσιμο εγχειρίδιο. H ακτίνα του ραντάρ καθώς και όλα τα «ζωτικά» στοιχεία που συνθέτουν την εικόνα των δυνατοτήτων του F-22 είναι άγνωστα. Επομένως δεν μπορούμε να γνωρίζουμε και σε ποιο βαθμό θα μπορούσε το συγκεκριμένο αεροσκάφος να αντιμετωπιστεί από το Su-35. Κώστα Γαϊτανάκη, Ιεράπετρα: Δυστυχώς, οι φόβοι και οι ανησυχίες του παρελθόντος, που εκφράστηκαν τόσο από την «Π» όσο και από πολλούς άλλους ενασχολούμενους με τα αεραθλητικά, επαληθεύθηκαν... Το κακό όμως δεν περιορίζεται μόνο εκεί. H κατάσταση δεν έχει αλλάξει, και μάλλον δεν πρόκειται να αλλάξει ποτέ! Χρηστάκη Γιώργο, Φιλιππιάδα Πρέβεζας: Ευχαριστούμε για τα καλά σας λόγια και για τις όμορφες απεικονίσεις. Πινακά Γρηγόρη, Πιερία: H πρώτη πρότασή σας βρίσκεται ήδη υπό μελέτη, αν και όλα όσα αναφέρεται μάλλον θα ήταν κουραστικά σε ένα μόνο CD. Όσο για τη δεύτερη πρότασή σας θυμηθείτε ότι «ένα κούκος δε φέρνει την άνοιξη». Με άλλα λόγια ο αριθμός των αεροσκαφών που αναφέρετε, παρά τις επιχειρησιακές δυνατότητες του συγκεκριμένου τύπου, δε θα άλλαζε με κανέναν τρόπο τη σημερινή κατάσταση στο Αιγαίο. Αλλωστε αυτές οι επιχειρησιακές δυνατότητες δεν ταιριάζουν σε αυτό το χώρο, ούτε και σε τακτικές κλειστής αερομαχίας. ΔΙΟΡΘΩΣΗ Στο προηγούμενο τεύχος μας εκ παραδρομής το όνομα του καλού φωτογράφου Στέλιου Ματσάγγου στις φωτογραφίες από την Αλβανία στη σελίδα 24 αναφέρθηκε λανθασμένα σαν Π. Ματσάγγος. ΣΗΜΕΙΩΣΗ Το αφιέρωμά μας στην Αεροπορική Ιατρική που είχε ξεκινήσει το τεύχος Νο 143, λόγω πληθώρας ύλης θα συνεχιστεί στο επόμενο τεύχος.